ردیفموسیقیاستاد الهی

مجموعه ضبط‌های استاد الهی که حدوداً ۴۰ ساعت است، تنها بخش کوچکی از ردیف وسیع اوست که در طول یک عمر توسعه یافته است.

یادداشت‌های موسیقی ۱
تصویر تنبور
یادداشت‌های موسیقی ۲

ضبط‌هایی که در اختیار داریم شامل بیش از ۱۰۰ قطعه است که به صورت مقام‌ها و دستگاه‌ها (سیستم‌ها یا دستگاه‌هایی که سلسله‌ای از مقام‌ها و آهنگ‌ها را به هم پیوند می‌دهند) سازمان‌دهی شده‌اند. فراتر از قطعاتِ مقام، رقص‌ها و سربند یا ذکرها نیز وجود دارند که عموماً کوتاه هستند و در معرض تغییرات نیستند. این دو نوع قطعه در سوئیت‌های بزرگ‌تر یا دستگاه‌ها ادغام می‌شوند.

هدف از این سازمان‌دهی نشانه‌گذاری بخش‌های مختلف ردیف و تسهیل رویکرد شنونده به این موسیقی منحصر به فرد است. دو قطعه‌ی موسیقی با عنوان یکسان ممکن است، بسته به صحنه‌های روحانی و مناسبت‌هایی که الهام‌بخش آن قطعات بوده‌اند، اَشکال و معانی متفاوتی داشته باشند. ردیف موسیقی استاد را باید صرفاً مبنای بداهه‌پردازی‌های نامحدود او قلمداد کرد.

این قسمت شامل نمای کلی و کلیپ‌های صوتی از ضبط‌های منتشرشده‌ی استاد الهی تا به امروز است که تحت چهار بخش دستگاه‌ها، مقام‌های عرفانی، رقص‌ها و ذکرها دسته‌بندی شده‌اند. گرچه نام برخی از قطعات ردیف تنبور در آهنگ‌ها و آلبوم‌های مختلف تکرار می‌شوند، اما به دلیل بداهه‌پردازی، هر بار به صورت متفاوتی اجرا می‌شوند. همه‌ی ذکرها و ترجمه‌های آن‌ها به ترتیب حروف الفبا فهرست شده‌اند و به آلبوم‌های دیگری که بداهه‌پردازی‌های همان آهنگ‌ها هستند، ارجاع داده می‌شوند. بنابراین کاربران می‌توانند خود را با ردیف موسیقی استاد به شیوه‌ای ساده و منظم آشنا کنند تا از نزدیک مهارت فنی و تأثیر عمیق موسیقی او را تجربه کنند.

تقریباً نیمی از ۴۰ ساعت موسیقی ضبط شده‌ی استاد کیفیت ضبط ضعیفی دارد، به حدی که عملاً غیرقابل استفاده هستند، با این وجود برای درک منحصر به فرد بودن موسیقی او و حس آنچه که در جمع‌های خصوصی در طول یک عمر اجرا شده است کافی است. این اثر شاهدی بر یک تحول موسیقایی است که در آن، ردیفِ اولیه‌ی تنبور به یک اثر هنری سازمان‌دهی شده است. نوآوری‌های استاد عملاً سنّت‌های موسیقایی را که در آن ریشه دارد متحول کرده است و باعث ایجاد نواهای ناشناخته‌ای شده است که صرفاً حاصل نبوغ خالق آن‌هاست.

موسیقی استاد الهی ساختاری منحصربه‌فرد دارد و با قالبی که اغلب در آموزشگاه‌های موسیقی تدریس می‌شود، هم‌خوانی ندارد. این موسیقی را نمی‌توان در هیچ دسته‌بندی متداولی قرار داد: در عین حال که مبتنی بر سنت است، عمیقاً نوآورانه نیز هست. کاملاً روحانی است ولی در عین حال غیرمذهبی، زیرا شامل عناصر غیر مقدّس نیز هست. اثری عرفانی است و در عین حال به آیین خاصی محدود نیست، زیرا استاد عموماً فقط برای خودش یا در جمع‌های کوچک اقوام و دوستان نزدیک می‌نواخت.

هنر موسیقایی استاد در شخصیت دکتر شاهرخ الهی، کوچک‌ترین فرزند و استاد به‌نامِ تنبور، که در طبقه‌بندی و انتشار منظم موسیقی استاد نقش بسزایی داشته است، ماندگار است.

نوآوری‌های اخیرِ فن‌آوری امکان بازیابی بسیاری از ضبط‌های استاد را فراهم کرده است و به عموم مردم اجازه می‌دهد به جنبه‌های متعدد هنر منحصربه‌فرد تنبور او دسترسی پیدا کنند و آن را کشف کنند.

نمایشگاه تنبور مقدس در موزه متروپولیتن